World No Tobacco Day pual :

VAIHLO ZUK LEH HMUAM HMAN IN HRISELNA
A KHAWIH PAWI THEIH DAN

- Dr. Jane R.Ralte, State Nodal Officer,
Mizoram State Tobacco Control Society

Vaihlo leh Mizote :
Mizo zingah hi chuan vaihlo zuk leh hmuam hi a mikhual lo hle mai, a hre lo pawh hi kan awm awm love. Mizote hian vaihlo chi hrang hrang zuk leh hmuam chi te hi kan pi leh pu te a\ang rengin kan hmang nasa hle a, an khawilo chhuahvah leh an lenna a an in \heh \hin ber pawh vaihlo hi a ni. Amaherawh chu hun te a kal zel a mihring te pawh kan fing chho ve zel a, vaihlo in mihring taksa a tihchhiat theih zia te pawh kan hre chho ve zel a ni. Vaihlo hman hi kan Kristianna nen pawh a in hmeh lo hle a ni tih te hi kan ngaihtuah a hun tawh tak zet a ni.  
Vaihlo hi tuna kan hman dan tlangpui ah chuan zuk chi, hmuam chi leh ei chi ah te hian a \hen theih awm e. Vaihlo kan tih ah hian chemical chi hrang hrang 7000 chuang a awm a, chung zinga 70 chuang chuan Cancer hi a thlen thei a ni. Mizote zingah Cancer kan tam hle mai a, a tam zawk hi chu kan vaihlo hman nasat vang a ni tih hi mithiamte hmuh dan a ni. Vaihlo kan tih hrang hrang zuk chi, hmuam chi (tuibur, sahdah, khaini etc) leh a ei chi (tunlaia \halai leh naupang zinga hluar tak gutkha kan tih hrang hrang Tiranga, 5000, Talab etc) te hian hriselna a tichhe nasa thei hle a ni. 
Vaihlo Nunna Suattu :
Kumtin in khawvel pumah hian vaihlo hman avangin mihring nuai 55 vel an thi ziah a ni. India ramah pawh kumtin vaihlo hman avangin mihring Nuai 8 - 10 vel an thi ziah bawk a, nitin India ramah mihring 2000 chuang vaihlo hman vanga thi ziah ang kan ni. AIDS, TB leh Malaria a thi zawng zawngte belhkhawm aiin vaihlo hman avanga thi hi an tam zawk bawk a ni. India rama Cancer za zela 40-50 te hi vaihlo kaihhnawih hman vanga vei te an ni. Mizote hian vaihlo kan tih nasat avang hian Cancer vei kan tam hle a, India ramah heng Cancer-ah te hian Mizote hi kan sang ber a, pakhatna han hauh nan chuan a zahthlak hle a ni – Cancer zawng zawng belhkhawm (Mipa leh hmeichhia), Pumpui (Mipa leh hmei-chhia), Chuap (mipa leh hmeichhia), Chhulhmawr, Hrawk bawr mipa. Hemi a nih hre reng chung pawh a kan vaihlo hman te kan la sim duh lo a nih chuan keimahni hriselna kan ngai pawimawh lo tih na a ni a natna khirh tak kan kai hma a kan vaihlo hman te kan sim hi a hun tawh tak zet a ni.
Vaihlo hman avang hian taksa, rilru leh khawsakna ah harsatna chi hrang hrang a thlen thei a, a hlauhawm hle a ni. Taksa a vaihlo hman in harsatna chi hrang hrang a thlen theih tlangpui te chu - Cancer chi hrang hrang (ka chhung, chaw dawt, hrawk bawr, pumpui, chuap, chhul hmawr te hi a thlen nasat zual an ni), Lung lam natna, Lungphu chawla thih thutna (Heart attack), Pangkhing zeng thut (Stroke), Thisen sang, Tuberculosis (TB), Zunthlum leh Chuap natna chi hrang hrang te hi a thlen thei a ni.
Heng kan sawi bakah pawh hian natna chi hrang hrang a thlen thei a ni tih kan hriat a pawimawh hle awm e. Vaihlo hmang \hin chu an hmel a \ha tak tak thei lova, vun te a chuar hma in hmai a ti duk duh em em bawk a ni. Mipa tan bik phei chuan pa theihlohna hial a thlen thei a ni. Hmeichhe tan pawh a hlauhawm em em a naupai an harsat phah a, a then te phei chuan an pai theihloh phah \hin a ni. Hei bakah hian nu in a naupai laia vaihlo eng chi pawh hman a chin chuan ama tan mai nilo, a naupai tan pawh dinhmun hlauhawm takah a dintir phah thei a a hlauhawm em em a ni. Nu in nau a pai laia vaihlo a hman chuan a naupai tan a hlauhawm hle a, nau thla kim lo a hrin te, naupiang zang lutuk te, nausen laia thih thutna te a thlen thei a ni. Nu in a naupai laia vaihlo a hman chuan a naupai lai tan a hlauhawm mai bakah naute chu a lo pian chhuah a\angin a hrisel lova, a lo \hanlen hnuah pawh vaihlo hmang miah lo mahse a nu in a pai lai a vaihlo a hman \hin avang khan Cancer leh natna dang an vei theih phah \hin a, a hlauhawm em em a ni. Nu te pawh in kan vaihlo hman avangin kan faten natna chi hrang hrang an vei phah thei a ni tih hriat a, a hmang \hin te pawhin kan sim a hun tawh hle a ni.
Midangte Meizuk khu lo hip luh (Secondhand Smoke) :
Mei zial fawh kai anih a\anga vaihlo khu lo chhuak hi Secondhand Smoke an ti a. Secondhand Smoke hi chi hnih ah \hen a ni a:
• Sidestream smoke: Sikret, zozial, tuibur, vaibel, biri, cigar leh pipe \an kaina lam hmawr a\anga vaihlo khu lo chhuak hi Sidestream smoke an ti a. He vaihlo khu hi a hlang \ha (concentrated)-in a hlauhawm em em a ni.
• Mainstream smoke: Mei zutu in a hipluh bang mei khu a rawn thawk chhuah leh hi Mainstream smoke an ti a, a dal hretin a hlauhawm nep deuh.
Mei zu ngai hauh lo ten mi mei zuk khu (secondhand smoke) an lo hip ve hian anmahni duh reng vanga hiplut an nih loh avangin Involuntary smoking emaw, Passive smoking tiin an vuah bawk. Mei zu ngai lo mi in mi mei zuk khu a lo hipluh hian a zutu ang thovin nicotine leh Tur hlauhawm dangte kha a taksa ah a lalut ve tho a ni. Hemi a nih avang hian meizu ngai hauhlo te pawhin an bula mi meizuk khu an lo hipluh ve khan an taksa ah natna hrang hrang a thlen theih phah \hin a ni. Nu naupai te tan pawh anmahni in meizu lo mahse an pasal te emaw, an chenpui ten mei an zuk chuan an meizuk khu lo hip luh khan an naupai ah nghawng nasa takin a nei thei \hin a, nausen an lo pian chhuah hnu ah pawh pneumonia, asthma, bengkherh te leh natna hrang hrang an vei theih phah \hin bawk a ni. 
Meizu \hin te pawhin kan meizuk khu in midang te hriselna a tichhe thei tih kan hriat a kan meizuk kan bansan thei ngang lo a nih pawhin midangte ti buai lova inthiarfihlim thiam a hun tawh hle a ni. Ram changkang zawkah te chuan Pa berin Inah mei a zuk duh pawhin midang tibuai lo a mahni a inthiarfihlim nachang an hre thin tih te hi kan hriat atan a tha hle a ni.
Hriattur pawimawh :
Vaihlo hrang hrangte hi an hlauhawm vek a, a hmuam chi emaw, zuk chi emaw, ei chi pawh nise hriselna atan a \halo tak tak vek an ni tih hriat hi a \ul hle a ni. Vaihlo chi hrang hrangte hi ngaih (addict) an awlsam em em mai a, hman chhin loh hi a him ber a ni. Vaihlo hian kan hriselna a khawih pawi thei hle a ni tih kan hriat a vaihlo hmang \hin te pawhin bansan kan tum hi a hun tawh hle a ni. Vaihlo bansan tumte tan chuan min pui theitu Nicotine Gum te, Doctor rawn te leh Tobacco Cessation Clinic (TCC) pan te hi a \angkai hle a ni tih hi kan hriat a \ha hle. Vaihlo hman hi kan bansan thei ngang lo a nih pawhin a tlem thei ang ber hman tum hi a \ha hle a ni. Mahni hriselna ngai pawimawh tan chuan vaihlo chi hrang hrang kan hman te kan bansan hi a \ha ber a ni.
Vaihlo hmang ngailo te pawhin meizuk khu pawlh loh boruak thianghlim kan hip hi kan dikna chanvo a ni tih kan hriat pawh a hun tawh hle a ni. Meizuk khu in midang tan hrisel lohna leh natna hlauhawm a thlen thei tih hriat a nih avangin India ram pumah vaihlo khuahkhirhna dan Section – 4 (Prohibition of smoking in public places) chuan Puipunna Hmun hrang hrangah te meizuk hi a khap tlat a ni. Mi in Puipunna Hmun a mei an zuk pawhin kan dikna chanvo a nih bakah kan hriselna atana pawi thei a ni tih hriat a meizu lo tura kan hrilh ngam te hi a hun tawh hle bawk a ni.
Heng kan tarlan tak zawng zawngah te hian Mizo ten \an la tlang ila, kan thlah lo awm zel tur te vaihlo laka an lo fihlim theih nan leh an lo hrisel zawk nan theihtawp in \an ila tlang \heuh ang u.

Comments

Popular News (Last 30 Days)

A hun pangngai ah Pavalai Intawhkhawmna neih tum a ni

LPG man bithliah thar a ni