Gandhi-a’n Zalenna a sual chhan leh a beih dan

Gandhi-a’n Zalenna a sual chhan leh a beih dan

- Lalthantluanga Chawngthu

India ram zalenna sualtu ropui tak Mahatma Gandhi hi October ni 2, 1869 khan Porbandar, Gujarat-ah a lo piang a. Naupang danglam tak niin a lo seilian a, a nu Sakhaw mi tak enkawlna hnuaiah a nun chu dikna leh rinawmna in a thunun tlat a. Kum 13 mi lek a nih laiin nupui neih tir a ni a. Nupui a neih hma na hian a zirna erawh a tibuai lutuk lo thung a ni. Gandhi-a hian Doctor zir a duh viau laiin a chhungte erawh chuan a pa hnungzui turin dan lam zir se an ti zawk a. A nu leh pate duhthlanna chu zawhin England-ah dan zir turin kum 1888-ah a kal ta a ni.

England-ah hian a inzir nasa hle a, English leh Latin tawngte zirin, Sakhaw hrang hrang lehkhabute zau takin a chhiar a, chu chuan a nun pawh a kaihruai nasa hle a ni. Dan a zir zawh hnuin kum 1893-ah S. Africa ah hnathawk turin a kal ta a, hetih lai hian kum 24 mi chauh a la ni a. S. Africa ramah hian nasa taka chi inthliarna a hmuh chuan a thinlung a khawih hle a. Chi inthliarna chu a duh lovin a do ta hle a. Kum 20 zet a thawh hnuah India ramah kir lehin zalenna sualtu Indian National Congress chu a zawm a. Hruaitu langsar tak ni chhovin zalenna turin ke a pen tan ta a ni.

Gandhi-a’n zalenna a sual chhan bul ber chu India ram zau tak, a awpbettute lak ata chhanchhuah a, ram nuam leh ropui taka din a, mitinte’n an chanvo tur dik tak an chan a, inthliarhranna awm lova mitinte zalen taka an khawsak dial dial a duh vang a ni. Chi leh chi avang te, Sakhaw biak inan loh vangtein India ramah inenhranna leh inlakbingna a tam hle a. Hnam tha zawka inngaite chuan hnam hnuaihnung nia an ngaihte chu an endawngin a khawih pawh an khawih duh lo hial a. Chung zawng zawng chu Pu Gandhi-a hian tihreh tumin theihtawp a chhuah a. Hnam tin, a te ber pawh ni se, mihring thuhmun vek kan nih avangin inenhranna a awm tur a ni lo a ti a ni.

Hindu leh Muslim inkarah buaia chhuak a tam hle thin a, intual-vuakna te, insuam leh inthahnate a thleng thin. Pu Gandhi-a chuan an inkarah banpharin an inrem theih nan vawi tam tak chaw a nghei phah thin a. Zalenna sual kawngah Hindu leh Muslim te inhuatna hian harsatna a thlen thin avangin an inrem theih nan theihtawpin hma a la thin a ni. India ram zau taka a ram mite zalen taka an awm a, Sakhaw hrang betute inkarah pawh inhriatthiamna thuk tak a awm a, ram tana an thawh theih vek chu a duhthusam a ni.

April ni 13, 1919-ah Brig.Gen.Dyer chuan Jallianwala Bagh-a mipui nunau pungkhawmte chu a kahtir chiam mai a, mi sang chuang lai mai an thi a. Hei hian India mipuite chungah nasa zawkin anmahni awpbettute lak ata talchhuahna kawng an zawnna a pui a. Chung zingah chuan Pu Gandhi-a ngei pawh hi zalenna kawnga ke pen tura mipui fuihpawrhtu langsar ber pakhat a ni.

Pu Gandhi-a chuan vantlang inkhawmte kovin tharum thawh lova British awpna laka nuarin, India zalenna hmuh theih a nih dan tur kawngte a sawi thin a. Chutianga zaidamna nen an dona chuan chakna a neih tur zia te, hriamhrei lek ve lova silai leh vuakte tuar ngam tura pasalthat a tulzia te a sawi nasa thin hle; India mipuite tanrualna chakna hmangin British sawrkar chakna chu an do hneh thei ngei ang tih a ring tlat a ni. Vawi tam tak man tawkin jail-ah vawi sawm chuang a tang a. Chuti chung pawh chuan tharum nena zalenna sual chu a duh ngai lo, tharum tel lovin zalenna chu a sual ngar ngar a ni.

Pu Gandhi-a’n zalenna a beihna kawnga hma a lakna langsar tak mai chu Non-Cooperation Movement hi a ni a. He Movement hian September 1920 atanga February 1922 thleng a luah a. India mite chu harhchhuak tura fuihin, tharum thawhna tel si lovin British thil siamchhuah reng reng lei lo turin an ti a, tualchhuak thilsiamte hmang zawk turin an inzirtir nasa hle a ni. Chu chuan India kutchhuak thilte ngaisanga chawisang turin mipuite a fuih reng a. British thil siam chhuah tam tak khan India mite thilsiam tam tak chu a luahlan zung zung a, ram mite eizawnna a harsa sawtin an chep tawlh tawlh a. Chungte chu Gandhi hian a duh lo a ni. He thil hian nasa takin mipuite hnenah nghawng a nei a, British sawrkar pawh a buai phahin zalenna sual kawnga India thahrui tichaktu tha tak a ni.

Gandhi-a chuan zalenna sual nan movement pawimawh tak mai pakhat Civil Disobedience Movement chu a rawn thawhchhuak leh ta a. Hei zet hi chu Non-Cooperation Movement ai mah khan thawm pawh a nei lian hle. He movement in a tum ber chu British Sawrkar rorelna mipuite’n thlawp lo tura tih a ni. Lei man sang tak tak an ruahman dodal te, chi chhiah tih bo te, sipai sum leh pai hman tihhniam te, ramdang thawmhnaw atanga chhiah lak te leh thil dang tam takte chu an thupui a ni a.Chung an hmalak dan kawnga chhinchhiah tlak tak mai chu Sawrkarin chi thliah an tihbona tura Gandhi-a kaihhruaina hnuaia kawngzawh runpui, kum 1930-a an neih chu a ni. He an kawng zawh hi Dandi March tiin an sawi.

Quit India Movement hi kum 1942 ah Mahatma Gandhi kaihhruaina hnuaiah neih a ni a. A tum ber chu India awptu British Sawrkar nen inbiak rema zalenna pumhlum nei tura talchhuah a ni. He movement avang hian zalenna sualtu tam takin man an tawk a, lung inah an tan phah a. Heng lung in-a tangte chhuah tur hian Gandhi ngei pawhin a taksa chhiat phah khawpin ni 21 lai mai chaw a nghei phah a ni. Hemi hnu hian zalenna sualtu lung ina tangte chu chhuah zalen an ni thei ta a ni.

Zalenna tura Gandhi-a’n a beihnaah hian a hmanraw hman lian ber chu tharum thawh loh (non-violence) hi a ni a, hnam hrang hrang leh Sakhaw hrang inkara inunauna leh inremna a awm theih nan hma a la reng a. Mahni kutkawih ngeia dinhmun insiamrem chu a thupui ber pakhat a ni bawk. Amah ngei pawhin La te kaiin a hak tur thuam a insiam thin. Khawtlanga chi inthliarna nasa tak chu zalenna sual kawnga hnawk lian tak leh ram tana pawi tur a nitih hriain, inenhranna awm lo turin hma a la nasa em em a. Khawih thiang lova an ngaih hnam hnuaihnung an tihte pawh kuahin ‘Pathian fate’ Harijan ti hialin a ko va, inthliarna awm lova lungrual taka India mipuite’n zalenna neia zalen tura tanruala British Sawrkar hneh chu a tum ber a ni.

Theihtawp chhuaha India ram zalenna a sual hnuin August ni 15, 1947-ah India chuan zalenna famkim neiin, a ram awpbettu British Sawrkar pawh chuan thuneihna chu mipuite kutah a hlan ta a. Khawvela Democracy ram lian ber a lo ni ta a ni. Amaherawhchu, kum tam tak India zalenna atana beitu, hruaitu ropui, India Hnam Pa tih khawpa hriat lar, khawvel pawhin an ngaihsan em em Mahatma Gandhi chuan India zalenna chu a chen rei lo hle a. Hindu sakhaw la run tak Nathuram Godse chuan January ni 30, 1948-ah a kaphlum ta a, a thih hian kum 78 a upa a ni. Tharum tel lova zalenna sual chhuaktu ropui chu a taksa khawvelah awm tawh lo mah se, mite thinlungah erawh chuan a nung reng dawn a ni.

Comments

Popular News (Last 30 Days)

SDVA in hruaitu tur thlang

Truck 8-ah Kuhva ro man