VAN RUAH TUI KHAWL

VAN RUAH TUI KHAWL

- Ruatfela Nu

Pathian min pek kan ram neihchhun hi tlangram mawi leh nuam tak a ni a, thing chi hrang hrang tam tak kan nei a, ramngaw karah luite tam tak kan nei thin a (‘thin’ tih a ngai ta hi a lungchhiathlak mai a ni lo. A rapthlak em em a ni), Zo tui thiang luanna leh Zo thlifim lenna ram dai a ni a, boruak thianghlim tak kan nei bawk a ni. Hetiang hmun nuam ah hian Siamtuin min dah a. Lungawi takin ramdang ngai loa kan lo tual len kumkhuana a ni a. Tunah chuan a tel loa kan awm theih loh environment kan tihchhiat nasat lutuk vangin kan ram hi chenna nuam leh him a ni rei tawh lo ang tih kan hlauthawng a ni.

Kan tlangram mawi tak, mahse chhengchhe tak a nih avanga derdep taka si ah hian tui hna kan dawn/hmuhna ber chu van ruahtui a ni a. Van ruahtui chu kan dawng thain, heng kan tuikhur hnar, luite leh luipuite hi a chawm hneh hle tura ngaih a ni. Mahse van atanga ruahtui lo khawl khawmtu ramngaw kan tichereu zo tawh a, ruahtui thukrutu thingkung hnuaia hnahthel ro tlingkhawm tham a awm tawh loh bawk avangin, kan luipui fintu kan luite tam tak a kang chat tawh a. Kan hmabak chu tui tama tam a ni.

Heng bakah hian Mizoram hmun hrang hranga hmasawnna hnathawh ah environment dan leh hraiin ngaih pawimawh leh zawm a hlawh ngai lo a, a bikin kawng laitu ten, an kawng laih vung kawng thlanga an nawr liam vek thin avangin, heng kawng laihna hmun zawng zawnga kan lui kawr leh luite hna neite chu leivungin a chhilh bo vek bawk a. Chung kawng laih vung chu ruah a surin chirhdiakah a chang a, chirhdiak lui chuan kan lui pui chu a fin ve ngei mai. Mahse luite tui thianghlim ni loin, chirh lui a nih vangin luia nungcha suattu leh lui ti pawnlangtu mai a ni.

Tin, Mizote hi pi pu chena khuarel thil hlut leh pawisa tak hnam ni mah ila, hmansang atangin kawr hi bawlhhlawh paihna tur emaw kan ti tlat hi a pawi hle. Khaw chhung kawr a ni emaw, khaw dai kawr a ni emaw, ramhnuai kawr a ni emaw ruahsur lai chauha tuihawk luanna pawh ni se, luiah a luang lut a, luipui tan dam khawchhuahna an ni tho tih kan hriat a pawimawh. Mizoram-ah kawr leh lui pawimawhna hre phak loa zahlotu pawl chi hnih, keimahni leh kawng laitu pawlte hian kan kawr leh lui kan han hnawh bo rawn tak tak mai chu, lui kan nei tlem rawk rawk a, tuiin luanna tur lui a nei ta lo bawk a, a rualin tui leh lui an bo duak duak mai a nih hi.

Mizoram khaw tam tak chu sawrkarin kan in chhungah tui min pe a, chung chu kan khaw ramchhung lui atanga an lak a ni a, chung kan tui tlan lui chu thal ah a kang chat thawthang hlawm a. Mihring leh chhungkua kan pun zel angin kan tui tlan a pung ve zel si lo a, pun a hnehin a kiam chak em em a, a kangchat zel zawk a. Khawpui lian pahnih tui lakna Tlawng lui phei chu a kangchat titih fo a ni. Fur ah lah kawng laih vung te, In hmun laihna vung te, In thiahna leh sakna tawih thei lo hnawmhnawk leh bawlhhlawh hrim hrim kan paih duhdah vangin, khawl-a tih thianghlim theih loh chang a tam a, lui a nu/bawlhhlawh a, tui a pump theih loh an tih chamchi a ni.

Heti hian a mawl thei ang berin van ruahtui kan dawn dan leh ruah tuiin kawng an bodan kan han sawi a, kawr hnawh botu mihring kan tam tawlh tawlh a, kawr tichhetu hmasawnna khingbai thawh tur a tam tawlh tawlh bawk a. Sik leh sa inthlak dang lam chak lutuk (climate change) avangin ruah tui kan dawng tlem tawlh tawlh mai thei bawk a. Mizoram hi kum khata thla 6 chhung ruahtui dawng thin ram kan ni a, Van Pathian in van ruahtui khawl tur chu min la pe zel ang a, a dawh thleng lam tih len chu kan koa innghat a ni ve thung.

Khawpui lailia cheng tam zawk tan chuan hmun hma awm loh vang leh, an In sak kalphung ruahman tha tawk loh vangin ruahtui khawlna tuizem han siam leh hnuhnawh chu a har deuh mai thei e, chuti chungin In sa thar reng rengin an chaw ei pindan te, an mut pindan te, an thut-khawmna pindan te, an bual in te an ngai pawimawh angin, an kum khat tla tur tui dahkhawlna/tuizem pindan siam ngaih pawhmawhna chang hria sela, In chung lamah ruahtui dawng thei leh tuidawn tha tawk siam sela; hma lam hun atan chhungkaw inhmakhuana changkang tak, hmasawnna tluantling leh tlo, mahni intodelhna zahawm tak a ni ngei ang.

Sawkar pawhin In sak phalna dil apiang hnenah tihmakmawhin motor dahna In leh tui dah khawlna In an siam/neih loh chuan In sak phalna pek loh tur tih dan nei se, kengkawh bawk ngei sela, luite leh lui lian hna kangchat titih tawh vanga khawpui tuihalna, tui tama tamna lo thleng tur atan inbuatsaihna hlawk tak a ni ngei ang.

Kum thum chhung chu environment humhalh kaihhnawihah Mizoram dung leh vang, chhak leh thlang, chhim leh hmar-ah ka zin a, ka nel deuh chhungkuate chu ruahtui khawlna tuikhuah/tuizem lian tawk, an chhungkaw kum khat tla tal siam turin ka hrilh char char thin. “Kum khata ruah tui tla atangin in kum 5 tla in khawl thei ang chu, a dawhna/khawlna thleng in neih len erawh a ngai deuh ang,” ka tih hian ka fiamthu emaw an ti ta dah thin a. A ni lo. Van lam supply hi a tam lutuk a, a dahkhawlna kan neih len tawk loh vangin a tam lo emaw kan ti mai mai a lawm.

Tlem lai deuha ka zin chhuak ka thiannu ka tlawh a (an khaw lama ka kal chuan ka tlawh ziah), Pathian malsawmna dawngin (In tha deuh a nei a) tui khawlna a neih that leh that loh ka zawt a, a lo la nei tha lo a, hmunhma a la nei zau a, siam a tum thu leh a tum dan te, kumkhua a an tui tlan hna kangchat tawh thute min hrilh a, ka lawmpui lutuk a, tu emaw ang maia van ruahtui khawlna siam a tumna ah kala va kawhkual chiam ka chak a.

Khaw tinte u, tui lakna lui tha deuh, a Fur a Thala kang ngai lo in nei a ni thei e, tunah hian Thal-va-ek-char-ah pawh la kang chat lo mah se, a hna a tlem tawlh tawlh tih chu in hre ngei ang. Kum hnih thum a liam leh chuan a kang chat ve mai thei? Kang chat dawn lo pawh ni se van ruahtui lo khawl chu a pawina a awm chuang lo ti r’u, chhungkaw zahawm, tuia mahni intodelhna nihna a ni mai. Chhungkua in van ruah tui khawlna tuizem/tuikhuah kan siam thei lo a nih pawhin chhungkaw engemaw zatin intiamrualin emaw, a khawtlang anga tangrualin emaw, sawrkar hnik kher loin kan siam thei.

Tuisik hi a hlu! Kan nunna hnar a ni. Hmasawnna hrang hrang, inkalpawhna kawngpui, khelmual tha, vantlang Hall nge in duh Nunna?

Comments

Popular News (Last 30 Days)

Serchhip DCSO sawn a ni