HMANGAIHTU NEILO MIZORAM KAWNGPUI

HMANGAIHTU NEILO MIZORAM KAWNGPUI

- Rev. Dr. Zaichhawna Hlawndo 

Kum 2016 January thla khan Lalpa’n “I pianna ramah missionary turin kir tawh rawh” ti a min kohna chu chhan a tul ta si a. Ram leh hnam damna tura chhiahhlawh hna thawk turin ka hna thawhlai – Bible College-a Lecturer hna leh Global Community Church-a Pastor hna leh England rama In leh lote chu kalsanin ka pianna Mizoram-ah puanthuah telin ka rawn hawng a. Mizoram dung leh vang fangin motor khalhin kum 8 dawn chu ka zin kual ve ta. Mizoram chhim leh hmar, chhak leh thlang khaw 100 vel ka tlawh ve tawh. Kum 30 chhung Mizoram pawnah awmin India ram State 4 (Assam, West Bengal, Delhi, Arunachal Pradesh) chhunga khaw 8-ah kan awm tawh a. India ram pawnah USA-ah kum 3; UK-ah kum 11 chhung awmin ramdang Australia leh Israel te pawh ka lo tlawh ve tawh. Mizoram anga kawngpui chhiatna hi khawiah mah ka la hmu ngailo. 

Mizoram dung leh vang ka fanna ah hian vawi tam tak chirhdiak ah kan tang a, ruah sur laia kawngpuia tuihawk luang dum dum kilometre khat dawn dawn hmuh tur a tam hle. Kawngsir tuihawk luanna mumal hmuh tur a tlem hle. Kan kawngpui neihho hi alkatara a luan (black topping) vawi khat tal chu tih tawh deuh vek an ni. Kawng tam tak alkatara luan hi a pan em avangin kawng khuar a tam nilovin kawng khuarlo lai a tlem zawk tih mai tur a ni. Car khan hniam deuh tan phei chuan in hrut theihna tur a tam hle, hmun tam tak phei chu car kal tlang theilohna te an ni. Alkatara luan ve tawh chhe leh tawh a motor khalh hi a hreawmin thin hi a rim hlur thei a ni. 

Kan kawngpui tuna lian deuh hlek siam te pawh hi a kual kawi em em avangin motor khalh a hahthlakin fimkhur a ngai hle. Two lane a siam te an nih avangin ramdangte tih dan ang chuan a rin an han siam ve bawk a, a rin ang hian tlan vek zel dawn ta ila, motor khalhtu tan a hlauhawmin a chuangte tan pawh a hrehawm hle ang. Vaiho hian sum siam tam nan a zim leh kawi thei ang berin min siam sak emaw tih mai tur a ni. Tin, kawng bak (chhak leh thlang) te sam fai leh enkawl mumal loh a tam hle a, hmun thenkhatah phei chuan thingzar leh hnimin kawng a rawn khuh tam tak a awm. Kuari lung lum hlauhawm tak tak leh kawng ko min mai thei tur a danna engmah siam awm silo a tam hle. Kawngthlang tlakna hlauhawm tak tak, a daidanna engmah siam awm silo hmuh tur a tam hle. Kan khawpui ber Aizawl khaw chhung veng hrang hrang kawngte hi a te em em a, vawi tam tak siam vek tawh nimahse a nih tur ang taka mam tha hi a awm lo a ni ber mai. Hei hian kan khawpui hmel pawh a tichhiain a titawp hle. Thingtlang khawchhung kawngte pawh a siamna sum leh pai kan dawn leh sen ral atanga chhuta a nih tur anga siam a awm chuang lo. Ka hmuh dan chuan kan kawngpui hian NEITU LEH HMANGAIHTU an neilo ni berin ka hria. 

Engatinge heti tak maia kan kawngpuite hi an chhiat? Tu thiamloh nge? Engtianga siamthat tur nge tih hi ngun taka kan zir loh chuan kawngpui tha hi engtikahmah kan nei dawn lo a ni. Keimahin mit ngeia Mizoram dung leh vang ka fan atanga kawngpui chhiatna chhan ni a ka hriatte chu :-

A hmasa berah chuan kan kawngpuite hian neitu tak an neilo : Kan ram kawngpui hi tu ta nge? tiin in zawt ta ila, sum siam nan chuan ka ta ti kan tam ang, a chhiat thu ah chuan kei chu ka nilo kan ti leh deuh vek mai awm e. Mipuite a hmangtu leh neitu dik takte pawh hian kan ta niin kan hre lova, a chhiat pawhin kan siam turah kan dah lo hrim hrim a ni. A enkawltu ber chu Mizoram Sawrkar a nih miau avangin kawngpui chhia chu sawrkar dinglai apiang kan mawhpuh thin. Sawrkar chuan enkawltu bik Department, PWD leh kawngpui siamtu company te a nei. Amaherawhchu Sawkar dinglai (Party politician) an ni emaw, a enkawltu PWD Department leh Company te hian kawngpui siamna pawisa chu keipui sahauh tlat pawh nise KAN TA A NI tiin hmangaih tak chuan an siamin an enkawl lo chu a ni phawt mai. Kawngpui hi mihring anga tawng thei nise sum siam nana hmangtute hi anchhia a lawh bawrh bawrh duh ngeiin ang. Neitu rilru lova thil enkawl chu a tha thei lova, a tlo ngailo. He HMANGATIHTU NEILO Mizoram kawngpuite hian ka chhungril nun hi a fan a, ka na ngawih ngawih a ni tawp mai. 

A pahnihna ah chuan kawngpui chhiatna chhan chu a mawhphurtute rilru chhiat vang a ni : Kawngpuitha kan neih theih lohna chhan chu a siamtute leh mawhphurtute rilru chhiat vang a ni. Sual bul intanna chu rilru ah a ni. Kan rilruah mipuite tana kawngpui tha siam duhna tak tak kan neilo. Mi ram chuan pawisain kawngpui an siam a, keini chuan kawngpuiin pawisa kan siam. Kan kawngpui siam aiin kawngpui siam nana pawisa kan hlepa kan thilsiam leh neite hi an tlo zawk. Kawngpui siam nana mawhphurtu zawng zawng hian kawngpui tha tak siam leh neih aiin pawisa engzatnge ka ei/hlep ang tih hi kan rilru a lian ber emaw tih tur a ni. Kawngpui mantang eitu zawng zawng (politician, department a thawktu, company leh contractor) ten a ti tha an han ei zawh chuan mipuite chuan a RUHKAWL bak chan tur kan neilo thin a nih hi. Hetiang rilru kan put chhung leh politics khelh (mahni hlawkna leh party mite duh sak) nana kawngpui kan hman chhung chuan kawngpui tha hi engtik ah mah kan nei lovang. Kawngpui hi a neitu dik tak hmangaihtu kutah a awm theihna tur rorelna tha kan neih hlan ava nghahhlelhawm em! 

A pathumna ah chuan kan kawngpuite hi tlo tura siam an ni lo :- America rama ka han awm ve lai khan kawngpui an siam dan leh a innghahna (foundation) an siam lai ka hmu a, United Kingdom a kan awm chhung pawhin ka thil veive te zinga mi a nih avangin an kawngpui siam te, a siamtute pawh ka lo thlir ve thin. Kawngpui an siam dan te, a hmanrua leh a siamtute atangin an kawngpui chu tlo loh ngaihna a awm lo a ni tawp mai. Keini kawngpui siam dan te, a hmanrua leh a siamtute han en hian a tlo dawn lo a ni tih chu mi a nileng lo tan chuan hai chi a ni lo. Chuvang chuan ‘kan kawngpui hi engatinge an tlo loh?’ tih chhanna chu tlo tura siam an ni lo tih hi a ni mai. Engatinge tlo tura an siam loh? tih chhanna chu :


(1) Kawngpui siamna tur pawisa eirutu an tam lutuk

(2) Kan hmanraw hman a tha tawk lova, a tam tawk lo

(3) Kan kawngpui siam dan (engineering work) a tha tawk lo 

(4) Tui luankawr (side drain) siam a tha tawk lova, a mumal lo 

(5) A neitu rilru puin kawngpui an siam lo. 


A palina ah chuan Kawngpui duat taka enkawl zui rengtu/viltu an awm tha lo :- Khawi ramah pawh kawngpui hian duat taka enkawltu, viltu an nei vek a, kan ramah pawh hian an awm ngei ngei tur chu a ni. India ram dan dinglaiah chuan kawngpui enkawl dan mumal tak a awm. Kawngpui siamtute hian an kawngpui siam kha a chhiat pawhin mawhphurhna dan Defect Liability Period (DLP) kum 5 chhung an nei. Kawngpui lian Highways ho phei hi chu The Ministry of Road Transport and Highways chuan DLP hi kum 10 atan an pawtsei tawh a ni. Chutiang chu dan mumal tak kan neih laiin kan ram kawngpui siamtute chuan an siam zawh hian an duh tawk ta deuh vek emaw tih mai turin a chhelai thawmthat lam hi an ngaihsak vaklo a ni.

DLP sum te kha a siamtute hian an fanghma no ei ta zel mai em niang? Kawngpui kan neihte hi dan ang thlap a enkawl zui nise hetiang hian a chhe ngai lovang. Furpui vawi 5 chhung enkawl zuina tur pawisa dawngtute khan Fur khat pawh dai hlovin an siam a, fahrah enkawltu neilo ang maia an kalsan zelte chuan engtikahnge kawngpui tha chu kan neihve tak ang? 


Kawngpui tha nei tur chuan corruption zung party politics kan bansan ang a, party sawrkar siam tawh lovin Pathian Lal Ram Sawrkar (PLRS) kan siam ang. Chu politics thianghlim chuan politician thianghlim, rorelna thianghlim leh roreltu thianghlim siamin- kawngpui tha kan nei thei tawh ang. Pathian Lal Ram Sawrkar (PLRS) chu Zofate tan LAM LIAN THIANGHLIM a ni ang a, tlang chhipa khaw awm mi zawng zawng entu tur a lo ni tawh ang. 

Comments

Popular News (Last 30 Days)